Les meira her

Les greinina

(DK) Orientalsk kakkerlak Blatta orientalis

Fyrradagin – 27.06.2024, eftirlýsti Jens-Kjeld lundalýs (Ixodes uriae) til eina nýggja DNA granskingarætlan, og 24 tímar seinni hevði hann 2 snúseskjur við tilsamans 134 lundalúsum, sum Samson R. Samson hevði savnað saman í Urðini á Viðareiði. Hetta má verða eitt met og eitt framúr gott dømi um, hvussu umráðandi tað er at hava eitt gott netverk, og um hvussu týðandi ágóðin av Citizen science í veruleikanum er.

(DK) Tiplettet mariehøne Adalia decempunctata

01.05.2024 fann Turið Magnussen hesa mariuhønuna á eini laurberjaplantu heima hjá sær. 5- 7- og 14 plettutar mariuhønur eru skrásettar í Føroyum fyrr, men hetta er fyrstu ferð, at ein 10-plettut er skrásett.
Hendan er vanlig í til dømis Onglandi.

"Egyptisk ongspretta" Anacridium aegyptium

(DK) Australsk kakkerlak Periplaneta australasiae

Funnin í Tórshavn 11.03.2023. Okkum vitandi er hetta fyrstu ferð, at hetta slagið er funnið í Føroyum. Hann er helst komin til landið við matvørum.

Les nærri um australskan kakkerlak

Blaðvespan Nematus ribesii legst á ribs og stikkulsberjarunnar og hevur verið ein stór plága síðan hon kom til landið í umleið 2003. Tey seinnu árini hevur hendan blaðvespan spjatt seg yvir meginpartin av landinum.

Blaðvespan Nematus pavidus hevur verið í Føroyum síðan umleið 2003. Hon legst mest á píl.

Leyvteka Elasmostethus interstinctus 

Tit kunnu lesa um kongsfirvald á síðu 87 við at trýsta á her

Hendan sera slitna kongsfirvaldin Agrius convolvuli fann Lív Jacobsen av Glyvrum í Sandvík 15.08.2021. Hann má hava neyðlent á sjónum, tí hann hevði eingi flus eftir á veingjunum. Hann er síðani skolaður upp á land.
Ein danskur entomologur var í Nólsoy, tá myndirnar av firvaldinum vórðu tiknar, og hann segði seg ongantíð hava sæð ein so slitnan kongsfirvald fyrr.
Kongsfirvaldur sæst nakrar fáar ferðir í Føroyum á hvørjum ári.

Tá vit vóru í Søltuvík 09.08.2021 sóu vit eina gula teku svimja í einum vatni. Hanna Joensen fangaði tekuna, og Jens-Kjeld koyrdi hana í eitt glas við vatni úr vatninum og bar hana síðani til Nólsoyar; men hon var tíverri deyð dagin eftir. Vit hava ongantíð sæð tílíka teku fyrr, so vit spurdu Leivur Janus Hansen, og hann eyðmerkti slagið fyri okkum.

Tá Rodmund á Kelduni 24. apríl 2021 fór at rudda eitt gravstað í kirkjugarðinum í Sørvági, fann hann eina brúna (DK) fjortenplettet mariehøne Calvia quatuordecimguttata í eini jólakurv, sum varð sett á gravstaðið í december 2020. Hendan mariuhønan er bara 4-5 mm long og finst í øllum Europa og heilt yvir til Japan. Hon er innslødd í USA. Rodmund fann eisini 2 trantklukkur í tí somu kurvini. Øll kyktini vóru livandi.

Xylotrechus rusticus (Linnaeus, 1758)

Les um hana her

Hesa fann Hansina Brekkstein innandura á Velbastað 29.01.2021

Les um kyktið

Blaðlús Cinara confinis

Les um hana her

Orgyia antiqua

Hendan firvaldamamman av slagnum Orgyia antiqua kom inn um dyrnar 12.09.2020. Hon var funnin uttandura í Tórshavn. Hetta er ein vakur firvaldur, sum ikki er skrásettur í Føroyum fyrr. Honin hevur nakrar evarska lítlar veingir, og fær ikki flogið, so hennara lív hevur bert eitt endamál - at seta so nógvar ungar í verðina sum gjørligt, meðan hannurin flákrar runt. Tá reiðrið er fult, doyr hon.

Hann, sum kom við firvaldahonini, hevði tikið hana av spunahylkinum, so neyðardýrið lá og helt um ein vatt-tott, í staðin fyri at balla tey umleið hundrað eggini, sum lógu á spunahylkinum (mannfólk hugsa ikki). Fyrst helt eg, at mamman var deyð, men tá eg so setti hana niður aftur á spunahylkið, kvikaði hon sær yvir til eggini, og fór at hampa um bólið. Eg helt, at har vóru 32 egg; men tá mamman hevði lagt øll eggini saman, vóru í minsta lagið hundrað. Og nógv løgdust aftrat komandi 2 dagarnar.
Náttúran blívur við at taka okkum av bóli.

Meira um firvaldar

Les um rød skivebuk

30.10.2020 funnu børnini og Valborg Gulklett hesa flottu brúnu leyvklukkuna Chrysolina staphylaea í stovuni Innara Vættralund í dagstovninum Lítliskógur í Tórshavn. Brún leyvklukka er ein vanlig føroysk klukka, sum flestu okkara ongantíð hava sæð.

Elisabet Thomsen, Sunnvør í Kongsstovu, Hans Atli Dahl og Svein-Ole Mikalsen skrivaðu í 2019 greinina "Ctenolepisma longicaudata (Escherich, 1905): a common, but previously unregistered, species of silverfish in the Faroe Islands". Greinin vísir, at bustsilvurkykt er sera útbreitt um Føroyar, og tað er nýggj vitan fyri okkum øll.

Les greinina

Bustsilvurkykt má hava verið í Føroyum í fleiri ár, tá man sær hvussu nógva staðni tað er skrásett á kortinum í greinini hjá Elisabet.

Nú í februar 2020 stóðu tvær greinir  í “Videnskab.dk” um bustsilvurkykt, og hóast tað er eitt nýtt kykt í bæði Danmark og Noregi, verður tað mett at vera invasivt, tí tað breiðir seg alla staðni.

Bustsilvurkykt verður nokk ongantíð tann heilt stóra plágan í einum vanligum húsi, men um man hevur nógvar bøkur - sum til dømis á bókasøvnum, landskjalasøvnum og líknandi, kann tað elva til óbótaligan skaða. Vanligt silvurkykt heldur til í baðirúmum og líknandi, meðan bustsilvurkykt fer um alt húsið.

Um Føroyar høvdu nakran svartalista, sum onnur framkomin lond, hevði bustsilvurkyktið sjálvandi staðið á honum; men ein sovorðin listi finst ikki í Føroyum.

Les greinina: Skægkræet kommer: Nyt skadedyr til fare for arkiver og museer

Les greinina: Bekæmpelse: Hvordan slipper jeg af med skægkræ?

Les greinina um silvurkykt, sum stóð í Frøði nr. 2 frá 2017

Phymatodes testaceus

06.05.2021 fangaði Heðin D. Poulsen hesa flottu klukkuna av slagnum Phymatodes testaceus í einum vindeygakarmi heima hjá teimum í Tórshavn. Hon er møguliga komin inn í húsið í einum blómutyssi ella við viði. Hetta er 9 ferð, at hetta klukkuslagið er skrásett í Føroyum.

Seinast í september 2019 fangaði Gunnar Andreasen hendan flotta hon drekatyrilin Anax (Hemianax) ephippiger í Vági í Suðuroy. Hetta er fjórðu ferð, at ein drekatyril av hesum slag er funnin í Føroyum.
Vit vita um 3 aðrar drekatyrlar av sama slag, sum vórðu sæddir í Føroyum í 2019; men vit kunnu ikki prógva tað við nakrari mynd ella líknandi.

Les meira um tistilfirvald

Tórshavn 12.05.2019

Tá ein 9 ára gamal smádrongur í Connecticut, USA hoyrdi okkurt grava og manerera í oyranum á sær, fóru foreldrini til lækna við honum. Les nærri

Men næstu ferð hendir hetta kanska í Føroyum, tí longu í 2005 sat ein blóðmotta av slagnum Ixodes ricinus á oyranum á einum 6 ára gomlum dreingi í Fuglafirði. Tað kunnu tit lesa um her

Her er ein tráður av facebook

Sum øll vita, er nýggja Náttúruverndarlógin ikki samtykt enn, og vit vita longu um eina konu, sum hevur verið hjá lækna fyri at taka eina skógarmottu av beininum, so verið ansin!

Um nú onkur av okkara politikarum varð bitin, og kanska lammaðist, hendi kanska okkurt; men soleiðis má man væl ikki hugsa ...?

Her ber til at lesa meira um tær ymisku blóðmotturnar í Føroyum

14. februar 2019 fangaðu nøkur børn hesa týsku vespudrotningina Vespula germanica uttan fyri skúlan á Viðareiði.

Hetta er fyrstu ferð, at hetta vespuslagið er funnið í Viðoy, og hetta er eisini óvanliga tíðliga á árinum. Vit vita bert um eitt stað, har Vespula germanica ynglaði í 2018, og tað var í Klaksvík.

Fyrsta amerikanska Leptoglossus occidentalis tekan varð funnin av Pætur M. Dahl í Tórshavn 17. december 2016. Síðan fann Janus Hansen eina í Tórshavn í 2018. Hesa avmyndaðu fekk eg frá Snæbjørn Hansen 04. februar 2019 - og hon varð eisini funnin í Tórshavn.

Leptoglossus occidentalis stavar úr Amerika, og seinastu 30 árini hevur hon breitt seg um meginpartin av Europa. Tí er hon millum annað komin á tann norska svartalistan. Leptoglossus occidentalis kann gera stóran skaða á nálatrø, og innandura kann hon gera stóran skaða á PEX-vatnrør.

Elasmucha grisea

'

29. december 2018 fingu vit eina fimm- og eina sjeyplettuta mariuhønu frá Guðrið Hentze, Hvítanes. Haraftrat fingu vit eina teku (DK) “almindelig birketæge” Elasmucha grisea, sum ikki er skrásett fyrr í Føroyum. Mariuhønurnar og tekan vóru allar funnar á innflutta jólatrænum hjá Guðrið.
Elasmucha grisea kann yngla í Føroyum, tí hon livir norðaliga í Skandinavia.

Les um týskan kakerlak

"Fimmplettut mariuhøna" Coccinella quinquepunctata (Linnaeus, 1758)

Mariuhønan er helst innflutt til Føroya við grønmeti úr Suðureuropa.

Ichneumon ligatorius er ein snúltuvespa, sum leggur síni egg (víggjar) í ymiskar aðrar ormverur. Og til tað hevur hon ein langan brodd. Hendan snúltuvespan tykist vera rættiliga vanlig í Føroyum.
Ichneumon ligatorius hevur einki føroyskt navn enn, men í Íslandi hevur hon sera rámandi navnið ”heiðanálvespa”.

Plante-doktor - bøgebladlus

Havenyt - skade- og nyttedyr

Jyllandsposten - flyvende uldtotter på vingerne

Skriv á Facebook

Les meira

Hendan vakra Corizus hyoscyami varð funnin innandura í Miðvági 26.10.2017. Hetta er triðju ferð, at slagið er skrásett í Føroyum.

Les um tekur, sum eru funnar í Føroyum

Grein um froðusprettur í Føroyum

Emily á Reynatrøð fann hesa flottu “vespu-klukkuna” Clytus arietis í Leirvík 27.04.2017.
Á donskum eitur Clytus familjan “træbuk”, og meira enn 20.000 klukkusløg hoyra til hana. Vaksna klukkan livir av plantusáði og nektar, so tað sigur seg sjálvt, at hon er sera sjónlig fyri onnur kykt, sum kunnu eta hana. Til at verja seg móti fíggindum, hevur hon tí hult seg í sterkum liti og mynstri, so hon sæst langa leið og líkist eini vespu. Ormveran livir av og í træi.

Les grein um fýrsnultivespur í Føroyum

Grein um tekur í Føroyum

Tá Símun Dalsgaard fór út at sláa gras uppi í Hoyvík 13.09.2014, fleyg hesin sjáldsami gesturien upp beint framman fyri nøsina á honum. Hann fangaði hann og gav mær hann. Hesin kongsfirvaldurin kemur helst úr Frankaríki.

25. juli 2014 fangaði Gert Norðoy, Viðareiði, ein nýggjan bløkumøl fyri Føroyar á Viðareiði. Tað finnast fleiri bløkumølasløg, so eg sendi myndir av honum til firvaldaserfrøðingin Ole Karsholt, som beinan vegin kundi siga, at talan var um ein Platyptilia gonodactyla Den. & Schiff.

Stapabressa er heilt vanlig í Føroyum

"Livandi” jólaævintýr úr Klaksvík

Hjá familjuni Ragnhild Ellingsgaard settu tey jólatræið upp í stovuni tveir dagar undan jól í 2013. Ragnhild skrivar soleiðis: “Men eftir bara 20 min. livdi undir trænum; mariuhønur, eiturkoppar og onnur smákykt hugnaðu sær óført og sóu út til at ætla sær at inntaka stovu okkara. Vit gjørdu skjótt av - blakaðu træið út í tún, tóku dustdúgvaran fram og góvu øllum húsinum ein ordans umgang. Nakrar mariuhønur (uml. 12) høvdu tó eydnuna við sær. Tær tóku búgv í einum stórum glasi og hava hugnað sær har við granni og øðrum góðum líka til nú”.

Eg var so heppin, at fáa glasið við teimum 12 sjeyplettutu mariuhønunum, harav 2 av teimum høvdu eina “kokon” við eini vespuormveru av slagnum Dinocampus coccinellae (Dinocampus terminatus) undir sær. Hetta er fyrsta skráseting av slagnum í Føroyum.

Vespan Dinocampus coccinellae (Dinocampus terminatus) brúkar mariuhønuna sum klekimaskinu: Vespan leggur eitt egg inn í bleyta búkin á mariuhønuni. Har búnast eggið til eina ormveru, sum eftir eini 18-27 døgum gnagar eitt lítið hol í búkin á mariuhønuni. Síðani spinnur ormveran eina kokon millum beinini á mariuhønini, sum ikki flytur seg av ormveruni, meðan alt hetta fer fram. Vespan kemur úr kokonini eftir 6-9 dagar.
Vespuormveran "heilavaskar" mariuhønuna, so hon verjir allan ágang mótvegis kokonini. Sostatt avger sníkurin - sum er vespuormveran, hvat mariuhønan ger, og á enskum verður hetta kallað ”bodyguard-manipulation" – ella stýring av lívverja.

E.S. Ragnhild ætlar at brúka plastikk jólatræ framyvir, men tað haldi eg er stórt spell, tí við einum “livandi” jólatræ fært tú nógv meira fyri pengarnar, tí sum oftast eru nógv fleiri spennandi og eksotiskar gávur á sjálvum trænum enn undir tí.

Dagføring: 22. januar 2014 klaktist tann fyrsta vespan undan sjeyplettutu mariuhønunum. Broddurin á vespuni sæst týðiliga á myndunum, har vespan liggur á rygginum. Vespan er ógvuliga fótafim, so hon er ikki løtt at taka myndir av.

Nakrar fáar yngla í Føroyum

Mynd 1: Ormveran, mynd Jórun Biskopstø Simonsen. Mynd 2: Reivveran. Mynd 3: Ókend fluga

Kanelvongur Phragmatobia fuliginosa ormvera (Linaeus, 1758)

Dagføring: 15. januar 2013 komu 4 flugur út úr ormveruni, helst eru tær av sama slag, sum tann omanfyri umrødda úr Klaksvík.

Coreus marginatus (Linnaeus 1758)

Nýggj teka Nezara viridula (Linnaeus, 1758) funnin í Føroyum

Hvussu hendan er endað í Føroyum, er ikki gott at vita; men helst er hon komin við onkrari frukt ella grønmetissending úr Suðureuropa.

Grein um tekur Heteroptera, funnar í Føroyum

Halyomorpha halys

05.02.2020 fann Vilhelm Matras hesa tekuna av slagnum Halyomorpha halys í eini eskju við teldum. Hetta er fyrstu ferð, at ein teka av hesum slagnum er funnin í Føroyum.

Hendan flotta "træbukkin" Clytus arietis fangaði eg niðri í kjallaran hjá mær sjálvum í Nólsoy 20. apríl 2011. Danska navnið "vædder" og enska "Wasp Beetle" stavar frá útsjóndini á honum.

13. april 2011 lendi hesin "drekatyrilin" Anax ephippiger umborð á bátinum hjá Lúkku og Bjørn Patursson, tá tey vóru á veg úr Koltri til Kirkjubøar. Adrian Parr staðfesti slagið. Hetta slagið av "drekatyrli" stavar upprunaliga úr Afrika og Asia og er kent fyri at ferðast til londini í Suður- og millumeuropa. Hann er bert eina ferð funnin ynglandi so langt norðaliga sum í Danmark, og tað var í 1994.

Cyphostethus tristriatus (Fabricius, 1787) verður ofta influtt við jólatrøum og øðrum greinum, ið vit nýta at pynta við á jólum. Finna tit eina av hesum klukkunum, eri eg - Jens-Kjeld - ógvuliga áhugaður í at fáa fráboðan um hana. Koyri klukkuna livandi í eina reina krukku og ringi so til mín ella sendi ein teldupost.

Slóð til aðra áhugaverda grein um sama evni eftir Jens-Kjeld og S. Tolsgaard

(DK) Skakbrætmariehøne Propylea quattuordecimpunctata

Hendan hon DK kæmpetræhvepsen var fangað uttan fyri ein timburhandil í Tórshavn 01. september 2010. Kæmpetræ-vespur koma til Føroyar til dømis sum reivverur inni í timbri, ið verður innflutt á plattum.

(DK) TRÆBUK Cerambycidae

Hesin sera vakri “træbukkurin” kom til Føroya í fótinum á hesum træfigurinum – framleiddur í Kina, som Fríðgerð Stakkslíð keypti í Tórshavn.
Træbukkaormverurnar kunnu liva í tí turra trænum í fleiri ár, áðrenn tær fyrst gerast reivverur og síðani fullvaksnir træbukkar.
Tað finnast meira enn 20.000 ymiskir træbukkar, og eg veit ikki nágreiniliga, av hvørjum slag hesin er.

Aftan á eina viku við eystanvindi, kom hendan dagin tann størsta innrásin av blómuflugum, ið eg nakrantíð havi sæð her á landi.
95 % vóru av slagnum Metasyrphus corollae. Vanlig ferðafluga í Føroyum.
2 % vóru av slagnum Scaeva pyrastri. Bert skrásett 2 ferðir áður í Føroyum.
2 % vóru av slagnum Episyrphus balteatus. Vanlig ferðafluga í Føroyum.
1% vóru av slagnum Syrphus vitripennis. Sjáldsom ferðafluga í Føroyum.