02.2004

ER HAVIÐ KRING FØROYAR SO REINT, SUM VIT HALDA?

(framhald av tí fyrru greinini frá mikudegnum).

við Jens-Kjeld Jensen, fuglaútstappara, Nólsoy.

Sum vit skrivaðu í Dimmalætting mikudagin, er nátaserfrøðingurin Jan Andries von Franeker, sum arbeiðir við kanningini “Save the North Sea”, í Føroyum hesa vikuna fyri at kanna, hvat nátarnir hava í magunum.

Franeker hevur stóran áhuga í náta, drunnhvíta, skráp og súlukong, ið allir hoyra til sama fuglahópin. Og orsøkin til at hann fyri tað mesta kannar náta og albatross er, at hesir báðir pikka mat oman av sjónum. Við at kanna magarnar á teimum, ber til at meta rættiliga nágreiniligt, hvussu illa dálkaður sjógvurin er, har teir halda til.

Eg bæði øtaðist og undraðist yvir nøgdina av plastikki, sum var funnin í føroysku nátamagunum, og serliga tí vit vanliga reypa okkum av, at kunna kalla havið kring Føroyar “verðins reinasta hav”!

Hóast tað ikki er nakað at reypa av, eiga vit sjálvandi at hyggja at øðrum dálkaðum havleiðum.

Oyggin Midway Atoll liggur mitt í norðara Stillahavinum, og var funnin so seint sum í 1859. Har verpur eitt slag av albatrossi, sum á enskum eitur Laysan Albatross. Franeker segði, at fleiri av ungunum hjá teimum doyggja, áðrenn teir verða vaksnir, tí at “føðin”, sum foreldrafuglurin spýr niður í ungan – eins og nátin ger – fyri tað mesta er burturkast, pikkað upp úr sjónum. Serliga verður ungin gøddur við so nógvum plastikk pettum, at einki pláss er eftir til ta vanligu føðina, sum millum annað er høgguslokkur!

Verður nóg mikið gjørt fyri at halda havið kring Føroyar reint? Helst ikki - sambært fleiri av teimum, sum ringdu til mín, eftir at tey høvdu lisið ta fyrru greinina.

Hugsa bara um, hvussu nógv burturkast liggur og flýtur fram við sjóvarmálan. Og nógv av tí kemur upp aftur á land við briminum. Gang bara ein túr runt Gróthúsvatn, so fáa tit sjón fyri søgn!

Eitt eiga vit eisini at leggja okkum í geyma, og tað er, at nátin eins og Laysan albatrossurin hava olju í magasekkinum, og tá nógv plastikk er framleitt av olju, verður tað eisini upployst niðri í maganum á fuglinum. Tað er so atvoldin til, at bæði vøddar og feittvevnaður á fuglinum eisini verða fongdir við millum annað PBC.

Næstu ferð TÚ tveitir burturkast á sjógv, sum er framleitt av plastikk, eigur tú at minnast, at tað fer at liggja í sjónum í mong, mong ár til stóran ampa fyri fugl, kóp og skjaldbøkur , áðrenn tað heilt hvørvur.

Mynd 1: Laysan Albatrossur spýr “føði” niður í hálsin á unganum.

Myndatakari: Jan Andries von Franeker.

Mynd 2: Nakað av tí burturkastinum, sum var funnið í einum deyðum Laysan albatross unga - tannbust, tendrari, tennisbóltur, kambur, fiskireiðskapur og ymiskt annað.