01.2004

ER HAVIÐ KRING FØROYAR SO REINT, SUM VIT HALDA?

Plastikk í føroyskum nátum!

við Jens-Kjeld Jensen, fuglaútstappara, Nólsoy.

Hesa vikuna er hollendingurin Jan Andries von Franeker í Føroyum fyri at kanna nátar.

Fyri umleið tveimum árum síðani samdust EU londini at seta í verk eina kanning, sum nevnist “Save the North Sea”.

Franeker, sum er nátaserfrøðingur, vísir á, at nátin pikkar alt upp, ið flýtur oman á sjónum, og serliga smá plastikk pettir. Tað merkir so, at um nógv plastikk og tílíkt finst í magunum á nátunum í einum ávísum øki, so er økið nógv dálkað, og hin vegin - um lítið ella einki plastikk finst í magunum, so kann mann siga, at mann hevur eitt ódálkað ella “reint hav”!

Eftir at hava lisið nakrar greinir, sum Franeker hevði skrivað um evnið, helt eg, at tað kundi verða ógvuliga áhugavert at fingið kanningina eisini at umfata Føroyar. Teir kundu so havt okkum at víst til, sum eitt gott dømi um eitt reint hav, sammett við tann sera dálkaða Norðsjógvin. Og tá vit so eisini so ofta hava hoyrt, at Føroyar hava verðins “reinasta hav”, so helt eg hetta verða ein góðan máta at fáa tað prógvað, og tí setti eg meg í samband við Franeker.

Franeker var beinanvegin áhugaður í at koma hendan vegin, men tá Føroyar ikki hava limaskap í EU var tað ikki so líkatil; men at enda eydnaðist tað at fáa hann hendan vegin seinasta vár. Her hitti Franeker føroyskar serfrøðingar, umframt at hann helt ein fyrilestur fyri innbodnum, har hann greiddi frá “Save the North Sea” kanningini.

Poul Johannes Simonsen í Hvannasundi og eg lovaðu tá at savna føroyskar nátamagar saman til Franeker, og tað er júst hesar magarnar, hann er komin til Føroyar at kanna nú!

Franeker hevur kannað nátar, funnir deyðir við Hollendsku strendurnar, og hjá nøkrum av teimum var magin so stúvstappaður av plastikk pettum og ymiskum øðrum tílíkum, at tað ikki var pláss til nakran mat, so at nátin var deyður í hungri.

Vegna tað, at kanningin av teimum føroysku nátunum nústani rættiliga er byrjað, er ov tíðliga at koma við nøkrum nágreiniligum úrslitum; men alíkavæl kunnu vit siga so mikið, at plastikk pettir eru funnin í flestu av teimum kannaðu fuglunum – í onkrum magum nøkur fá pettir, og í øðrum heilt nógv – eftir mínari meting!

Millum annað sá eg magarnar av nøkrum nátaungum, tiknir í Nólsoy, og eg má siga, at eg øtaðist, tá eg sá, hvussu nógv plastikk var í teimum! Men Franeker greiddi síðani frá, at hetta var heilt náttúrligt, tí báðir foreldrafuglarnir spýggja mat niður í ungan. Hetta ger so tað, at tann gamli fuglurin verður tømdur fyri plastikk, meðan ungin meira ella minni verður gøddur við plastikki – og tá má tað enda galið!

Franeker fortaldi mær eisini um beinagrindini av einum albatross unga, sum var deyður í hungri á oynni Midway Atoll, ið liggur eystan úr Australia.. Í maganum á hesum neyðars unganum var funnin ein marglittur klumpur av øllum møguligum plastikklutum - og har ímillum vóru 3 “eingangstendrarir”!

Meira um hetta seinni!

Mynd 1: Poul Johannes og Franeker kanna nátamagar.

Myndatakari: Jens-Kjeld Jensen.

Mynd 2: Hetta var í maganum á einum nátaunga úr Nólsoy – plastikk og høgguslokkanev.

Myndatakari: Jens-Kjeld Jensen.

Mynd 3: Gamal náti

Myndatakari: Jan Andries von Franeker.